Phác đồ điều trị viêm xoang: Cập nhật mới nhất và hướng áp dụng an toàn, hiệu quả

Viêm xoang là bệnh lý viêm nhiễm phổ biến ở đường hô hấp trên, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống nếu không được điều trị đúng cách. Với sự tiến bộ của y học, phác đồ điều trị viêm xoang ngày nay được xây dựng bài bản, cá thể hóa tùy theo nguyên nhân, mức độ và thể bệnh (cấp tính hay mạn tính).

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ từng bước trong phác đồ điều trị viêm xoang theo hướng dẫn của các chuyên gia Tai – Mũi – Họng, từ đó biết cách phối hợp điều trị đúng và phòng ngừa tái phát hiệu quả.

1. Nguyên tắc xây dựng phác đồ điều trị viêm xoang

Phác đồ điều trị viêm xoang hiện nay không còn áp dụng một cách máy móc như trước. Thay vào đó, các bác sĩ sẽ dựa vào:

• Loại viêm xoang (cấp tính, mạn tính, do dị ứng hay nhiễm trùng)
• Mức độ triệu chứng (nhẹ, vừa, nặng)
• Đặc điểm cơ địa của bệnh nhân (trẻ em, người lớn, người có bệnh nền…)

Nguyên tắc chung:

• Làm sạch và dẫn lưu dịch xoang
• Kiểm soát viêm, kháng khuẩn nếu cần
• Giảm triệu chứng: nghẹt mũi, đau đầu, mất khứu giác
• Ngăn ngừa tái phát và biến chứng

Do đó, phác đồ điều trị viêm xoang luôn kết hợp nhiều nhóm thuốc, kèm theo chăm sóc tại nhà đúng cách.

2. Phân loại viêm xoang để xác định phác đồ phù hợp

2.1. Viêm xoang cấp tính

• Kéo dài dưới 4 tuần
• Thường do virus hoặc vi khuẩn sau cảm lạnh
• Có thể tự khỏi nếu nhẹ

2.2. Viêm xoang bán cấp

• Kéo dài từ 4–12 tuần
• Dễ trở thành mạn tính nếu không điều trị triệt để

2.3. Viêm xoang mạn tính

• Kéo dài trên 12 tuần
• Có thể liên quan đến yếu tố cơ địa dị ứng, cấu trúc mũi bất thường, vi khuẩn kháng thuốc

Việc xác định đúng loại viêm xoang là cơ sở để áp dụng phác đồ điều trị viêm xoang chính xác.

3. Phác đồ điều trị viêm xoang cấp tính

3.1. Điều trị triệu chứng

Thuốc giảm đau, hạ sốt:

• Paracetamol hoặc Ibuprofen khi có sốt, đau đầu
• Dùng theo cân nặng và độ tuổi

Thuốc xịt mũi co mạch:

• Xylometazolin, Oxymetazolin – giúp thông mũi nhanh
• Sử dụng tối đa 3–5 ngày
• Không dùng cho trẻ dưới 6 tuổi nếu không có chỉ định

Kháng histamin nếu có yếu tố dị ứng kèm theo:

• Loratadin, Cetirizin dạng uống
• Azelastin dạng xịt mũi cho tác dụng tại chỗ nhanh hơn

3.2. Sát khuẩn, làm sạch mũi xoang

• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý hoặc nước muối ưu trương 2–3 lần/ngày
• Dùng bình rửa có áp lực nhẹ, tránh tổn thương niêm mạc

3.3. Kháng sinh (khi cần)

• Chỉ định khi nghi ngờ viêm do vi khuẩn: dịch mũi mủ, sốt >38.5°C, đau mặt tăng dần
• Lựa chọn đầu tay: Amoxicillin – Clavulanate
• Dị ứng penicillin: Dùng Doxycyclin hoặc nhóm Macrolid (Azithromycin, Clarithromycin)
• Liệu trình: 7–10 ngày tùy mức độ

4. Phác đồ điều trị viêm xoang mạn tính

Viêm xoang mạn đòi hỏi điều trị dài ngày, kết hợp nhiều phương pháp.

4.1. Kháng viêm tại chỗ

Corticoid xịt mũi:

• Mometasone, Fluticasone, Budesonide
• Giúp giảm sưng niêm mạc, cải thiện dẫn lưu xoang
• An toàn khi dùng lâu dài, ít tác dụng phụ toàn thân

4.2. Kháng sinh (theo chỉ định)

• Khi có bội nhiễm vi khuẩn: dịch mủ, đau nhức xoang kéo dài
• Có thể phải nuôi cấy dịch xoang để chọn kháng sinh phù hợp
• Liệu trình kéo dài 3–4 tuần ở một số trường hợp

4.3. Điều trị nguyên nhân nền

• Kiểm soát viêm mũi dị ứng: dùng thuốc kháng histamin, corticoid
• Xử lý cấu trúc bất thường: lệch vách ngăn, polyp mũi
• Tăng miễn dịch toàn thân: bổ sung vitamin, men vi sinh, kẽm

5. Điều trị hỗ trợ tại nhà – phần quan trọng trong mọi phác đồ

Trong bất kỳ phác đồ điều trị viêm xoang nào, các biện pháp hỗ trợ tại nhà đều góp phần rút ngắn thời gian hồi phục:

5.1. Vệ sinh mũi – xoang

• Rửa mũi hàng ngày bằng dung dịch an toàn
• Không dùng nước máy chưa tiệt trùng
• Kết hợp chườm ấm vùng trán – má để dẫn lưu tốt hơn

5.2. Xông hơi thảo dược

• Dùng gừng, sả, tinh dầu khuynh diệp
• Ngày 1–2 lần, mỗi lần 10–15 phút
• Không xông quá nóng, quá sát mặt

5.3. Dinh dưỡng – lối sống

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây, tỏi, gừng
• Tránh thực phẩm gây tăng tiết nhầy (sữa bò, đồ ngọt, rượu bia)
• Giữ ấm cơ thể, tránh khói bụi, thay đổi nhiệt độ đột ngột

6. Phẫu thuật khi phác đồ điều trị nội khoa không hiệu quả

Trong một số trường hợp viêm xoang mạn nặng, dùng thuốc không cải thiện, phẫu thuật nội soi chức năng xoang (FESS) sẽ được chỉ định.

Mục tiêu:

• Mở rộng đường dẫn lưu xoang
• Loại bỏ polyp, chỉnh vách ngăn, làm sạch ổ viêm
• Hạn chế tái phát viêm xoang mạn

Phẫu thuật chỉ là bước hỗ trợ, không thay thế được việc chăm sóc xoang đúng cách sau mổ.

7. Những sai lầm cần tránh khi tự điều trị viêm xoang

• Tự ý dùng kháng sinh không theo đơn
• Xịt thuốc co mạch kéo dài nhiều tuần
• Không tái khám đúng hẹn dù triệu chứng chưa hết
• Dùng nước lá cây không tiệt trùng để rửa mũi
• Bỏ dở điều trị khi thấy đỡ hơn

Các sai lầm trên khiến phác đồ điều trị viêm xoang mất hiệu quả, tăng nguy cơ chuyển mạn tính hoặc biến chứng nặng.

Phác đồ điều trị viêm xoang là tổng hợp nhiều bước chặt chẽ, tùy thuộc vào thể bệnh và nguyên nhân gây viêm. Để đạt hiệu quả cao, người bệnh cần tuân thủ phác đồ của bác sĩ, đồng thời kết hợp chăm sóc tại nhà đúng cách như rửa mũi, ăn uống khoa học và tránh yếu tố kích thích.