Viêm đường hô hấp trên, làm gì để phòng ngừa?

Theo thống kê của Bộ Y tế, mỗi năm người lớn có thể bị viêm đường hô hấp 2-4 đợt, trẻ em có thể đến 10 đợt. Viêm đường hô hấp trên là bệnh phổ biến, tái phát theo mùa nên người bệnh thường chủ quan, không điều trị dứt điểm, gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng.

Nguyên nhân của viêm đường hô hấp trên

Hệ hô hấp bắt đầu từ cửa mũi tới các phế nang trong phổi. Trong đó, đường hô hấp trên gồm hầu, mũi, xoang và thanh quản. Chức năng của đường hô hấp trên là lấy không khí từ ngoài cơ thể, làm ẩm, sưởi ấm và lọc trước khi đưa vào phổi.

Vì là cửa ngõ đầu tiên của hệ hô hấp tiếp xúc với môi trường, nên khi mũi hít thở không khí kém trong lành hoặc tiếp xúc bệnh truyền nhiễm qua giọt bắn, viêm đường hô hấp trên dễ dàng xảy ra.

Tác nhân gây viêm đường hô hấp có thể do vi khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc nấm, trong đó, 60 – 70% do nhiễm virus, 20% còn lại là vi khuẩn (phế cầu, liên cầu…). Ngoài ra, dị ứng với thời tiết là một trong những nguyên nhân điển hình gây viêm đường hô hấp trên.

Triệu chứng & điều trị viêm đường hô hấp trên

Viêm đường hô hấp trên có 3 dạng hình thái chính: viêm mũi, viêm xoang, viêm họng, với các triệu chứng thường gặp như:

• Viêm mũi: nghẹt mũi, chảy nước mũi trong hoặc đục, ngứa mũi, hắt hơi nhiều, mất khứu giác tạm thời.
• Viêm xoang: nhức đầu vùng trán hoặc hai bên má, cảm giác nặng mặt, chảy dịch mũi mủ, hơi thở có mùi hôi, sốt nhẹ.
• Viêm họng: đau rát họng, nuốt vướng, khàn tiếng, ho khan hoặc ho có đờm, cảm giác vướng như có dị vật trong cổ.

Ngoài ra, một số triệu chứng toàn thân kèm theo như:

• Sốt nhẹ đến cao (đặc biệt trong 3–5 ngày đầu), mệt mỏi, nhức mỏi người.
• Một số người có thể bị đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy nhẹ, đặc biệt ở trẻ nhỏ.
• Trường hợp viêm lan xuống tai gây ù tai, đau tai, chảy dịch tai hoặc viêm tai giữa.
• Với những người có cơ địa dị ứng, có thể kèm theo chảy nước mắt, ngứa mắt, viêm kết mạc dị ứng.

Nếu không được chăm sóc đúng cách, viêm đường hô hấp trên có thể tiến triển thành các biến chứng nguy hiểm như:

• Bội nhiễm vi khuẩn dẫn đến viêm mũi xoang mủ, viêm tai giữa mạn, viêm thanh quản cấp.
• Viêm phế quản, viêm phổi, đặc biệt ở người già và trẻ nhỏ – gây ho kéo dài, khò khè, khó thở, sốt cao.
• Viêm họng cấp tái phát nhiều lần, dễ trở thành viêm họng mạn tính hoặc viêm amidan quá phát.

Hiện nay, phần lớn các trường hợp viêm đường hô hấp trên là do virus, vì vậy không cần dùng kháng sinh, mà tập trung điều trị triệu chứng và hỗ trợ nâng cao miễn dịch.

Nguyên tắc điều trị:

• Nghỉ ngơi hợp lý, giữ ấm cơ thể, nhất là vùng cổ – ngực – gan bàn chân.
• Súc miệng – súc họng bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn loãng 2–3 lần/ngày.
• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch chuyên dụng, giúp làm sạch mũi xoang, giảm dịch viêm.
• Uống nhiều nước ấm, kết hợp với nước chanh mật ong, trà gừng giúp giảm ho, giữ ẩm cổ họng.
• Dùng thuốc hạ sốt, giảm đau (paracetamol) khi sốt cao, nhức đầu, đau họng dữ dội.
• Thuốc ho, xịt mũi, siro long đờm nên dùng theo chỉ định của bác sĩ/dược sĩ, tránh lạm dụng thuốc nhỏ mũi gây co mạch lâu dài.

Phòng bệnh viêm đường hô hấp trên

Viêm đường hô hấp trên là bệnh thường gặp, đặc biệt trong thời điểm giao mùa, thời tiết lạnh, môi trường ô nhiễm hoặc sau khi đi mưa, ngâm nước lâu. Dưới đây là một số cách phòng ngừa hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Đeo khẩu trang đúng cách khi ra ngoài, đặc biệt ở nơi đông người hoặc khi tiếp xúc với người có triệu chứng hô hấp. Luôn che miệng, mũi khi ho, hắt hơi để hạn chế lây lan mầm bệnh.
• Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng cổ, ngực, gan bàn chân khi thời tiết trở lạnh, mưa ẩm. Trẻ nhỏ, người già và người có sức đề kháng yếu càng cần lưu ý giữ ấm kỹ.
• Tránh nằm điều hòa quá lạnh, đặc biệt vào ban đêm. Nên duy trì nhiệt độ phòng từ 26–28°C và dùng thêm máy tạo độ ẩm nếu cần thiết.
• Hạn chế làm việc trong môi trường nhiệt độ quá cao, khói bụi, hóa chất – vì đây là yếu tố nguy cơ khiến niêm mạc mũi họng bị tổn thương, dễ nhiễm bệnh.
• Bù nước và điện giải đầy đủ, nhất là khi cơ thể có dấu hiệu sốt, ho khan, mệt mỏi do mất nước. Uống nước ấm, nước chanh mật ong hoặc dung dịch bù nước là lựa chọn tốt.
• Vệ sinh đường thở hàng ngày: Xịt/rửa mũi bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch chuyên dụng để làm sạch dịch nhầy, bụi bẩn. Súc họng bằng nước muối loãng hoặc dung dịch sát khuẩn để tiêu diệt vi khuẩn, virus cư trú vùng họng.

Thực hiện đều đặn các biện pháp này không chỉ giúp phòng tránh viêm đường hô hấp trên mà còn rút ngắn thời gian hồi phục nếu không may mắc bệnh.

Viêm đường hô hấp trên tuy phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu bạn kết hợp đồng bộ các biện pháp phòng ngừa cá nhân, nâng cao sức đề kháng và giữ vệ sinh môi trường sống. Hãy lắng nghe cơ thể, chủ động bảo vệ bản thân và gia đình, đồng thời thăm khám kịp thời khi có triệu chứng nặng hoặc kéo dài hơn 7–10 ngày để nhận được tư vấn và điều trị đúng cách.